Waarom vinden de meeste mensen gedragsverandering
zo moeilijk? (vervolg)
Toch blijkt de duidelijkheid die we er wetenschappelijk over hebben nog niet door te dringen tot de bevolking. En daar waar het wel doordringt, blijkt verandering bijna onmogelijk. Dat komt in eerste instantie natuurlijk door ongezond aangeleerde gewoontes. Veel van ons gedrag wordt gedreven door gewoontes die we gedurende vele jaren hebben opgebouwd, opgeslagen in ons reptielen- en zoogdierenbrein en onze neuronetwerken. Deze gewoontes worden hierdoor voor meer dan 99% automatisch uitgevoerd zonder dat we er bewust bij nadenken. Het doorbreken van deze gewoontes vereist bewuste inspanning en voortdurende oplettendheid. Door onze conditionering neigen we naar routines en situaties die vertrouwd voor ons zijn. Doordat we ongezonde routines aangeleerd hebben en die al lange tijd toepassen, hebben we er ook overtuigingen en waarden op ontwikkeld. Hierdoor gaan we geconditioneerd gedrag niet alleen vasthouden, maar ook nog eens verdedigen. Als een beoogde gedragsverandering in strijd is met deze aangeleerde overtuigingen of waarden, kan ik het onmogelijk achten om die verandering te realiseren.
Onze omgeving ondersteunt dan meestal ook helemaal niet om de omslag naar gezonder te maken. De omgeving zal eerder nog elke poging tot gedragsverandering belemmeren en ons prikkelen de ongezonde keuzes te blijven maken. Daar aan toegevoegd zorgen over wereldzaken zoals onder andere vervuiling, discriminatie, misdaad en geweld, politieke onrust, klimaat, pandemieën, migratie én een gevoel van onveiligheid bij veel mensen voor overmatige stress, angst, depressie en polarisatie wat gedragsverandering naar een gezonde kant alleen nog maar bemoeilijkt.
Onze escape
Het is goed om te zien dat steeds meer mensen ervoor kiezen gezonde keuzes te maken en dat de groep die hierin doorzet groeit. Weliswaar mondjesmaat, maar het neemt langzaam toe. Gedragsverandering vereist echter vaak dat we onze comfortzone verlaten, wat weer angst en weerstand kan oproepen. Bewustwording is een eerste escape uit deze situatie, want wat we niet weten kunnen of willen we ook niet veranderen. Maar zelfs na bewustwording is er ook een bepaalde mindset nodig om gedrag te kunnen/willen veranderen. Als ik te weinig kennis van zaken heb en ik geloof toch niet dat ik het kan, dan is die mindset er vaak verantwoordelijk voor dat ongezond gedrag een leven lang door kan trekken.
Zo moeten we op dit moment constateren dat de grootste groep van de bevolking als het ware gevangen zit in ongezonde conditionering en een beperkende mindset. Als we leefstijl en breinologie niet in het onderwijs integreren, dan ben ik bang dat het water naar de zee dragen blijft. Echter, er is resultaat te bereiken met een hele grote groep van mensen die toch al de stap gemaakt heeft naar bewust gezonder leven. Mensen die ervoor gekozen hebben om wekelijks te gaan sporten, zijn mensen die dat vaak ook doen vanuit gezondheidsoverwegingen. Als die eerste stap al is gezet, dan is de volgende stap een stuk kleiner en die volgende stap is bredere leefstijlbewustwording.
Van fitter naar gezonder
Mensen die al elke week sporten, hebben daar in de meeste gevallen een doel bij. Voor de een is dat afvallen - steeds vaker staat gezondheid op nummer 1 - maar ook fitter, sterker, minder last en vitaal ouder worden staan in de top 10 van doelen. Als we die doelen in een breder perspectief zetten, dan is sporten zeker een waardevol middel in de richting van dat doel. Gaan we echter voor duurzame gedragsverandering, dan zijn er meestal nog andere leefstijlaspecten die bijdragen aan dat grote doel. Naast sport is voor de meeste doelstellingen ook voeding en stressmanagement belangrijk, maar ook slaap en ontspanning dragen vaak positief bij. Hier liggen dus kansen voor alle beweeg- en sportaanbieders, om van sport naar preventie en leefstijl te ontwikkelen. Dus niet alleen die ene pijler sport ondersteunen, maar expertise breder ontwikkelen en ook op andere vlakken gaan ondersteunen.
De switch naar een gezonde mindset
Allereerst kunnen sport- en beweegaanbieders de bewustwording op gebied van leefstijl breder trekken. Niet uitsluitend ondersteunen op gebied van sport en bewegen, maar gedragsverandering stimuleren door bewustwording en uitnodiging, met bijvoorbeeld factsheets, e-boeken, nieuwsbrieven, webinars, programma’s en cursussen over leefstijl, healthy ageing, gezonder eten, enz. Op die manier ontwikkelen sport- en beweegaanbieders ook zelf qua leefstijl expertise. Wat in de praktijk nodig blijkt, is ondersteuning om door gedragsveranderingsbelemmeringen te breken. Zoals al omschreven: de conditionering is sterk en zonder een positieve mindset ontwikkeling ligt terugval op de loer. Ook op dit vlak kan de sport- en beweegaanbieder veel betekenen om mensen te ondersteunen naar duurzame gedragsverandering.
NL Actief leefstijlcoaches niveau 4
NL Actief heeft in 2022 besloten om een nieuw niveau leefstijlcoaching te ontwikkelen, op niveau 4. Momenteel zijn bijvoorbeeld de GLI leefstijlcoaches op niveau 6 opgeleid. Dat is voor de begeleiding van de GLI - mensen met obesitas - zeker ook nodig. Er zijn echter miljoenen mensen die geen indicatie obesitas hebben, maar wel een leefstijlcoach kunnen en willen gebruiken. Daarvoor is de NL Actief leefstijlcoach niveau 4. Deze leefstijlcoach wordt opgeleid om mensen te ondersteunen op het gebied van beweging, sport, voeding, slaap, stressmanagement, ontspanning en het ontwikkelen van een groei mindset. Kort samengevat: begeleiden naar een duurzame gedragsverandering en een gezondere leefstijl.
Stel je voor, een landelijk netwerk van leefstijlcoaches en leefstijl- en preventiecentra, die cursussen, training, bewustwording en coaching aanreiken op deze leefstijlvlakken. Deze ontwikkeling is al een tijd geleden gestart met NL Actief Preventiecentra, waar er nu meer dan 130 van zijn. Nu pakken we door naar een netwerk van leefstijlclubs. Zo vormt dit netwerk van leefstijl- en preventiecentra een belangrijk maatschappelijk netwerk voor het welzijn, de gezondheid en vitaliteit van Nederland.
John van Heel
EFAA en Leefstijlclub
